Legenda naukowa wielekroć służy po to, aby cementować daną szkołę naukową. W tych przypadkach, w których szkoła głosi idee „odmieńcze”, z pozoru lub w rzeczywistości heretyckie, idee niezgodne z obowiązującymi doktrynami itd., narażona jest ona na rozmaite zakusy i zagrożenia zewnętrzne. W celu uchronienia swojej spoistości, nadania dodatkowej godności swoim wyznawcom, stworzenia racjonalizacji pozwalającej stawić czoło rozmaitym potencjalnym i aktualnym agresjom szkoła naukowa stwarza legendę, która immunizuje ją przed wpływami obcymi. W tego rodzaju sytuacji zdarza się często, że legenda naukowa w swej treści przerasta to, co dana szkoła ma faktycznie do zaoferowania. W niektórych jednak przypadkach owa rozbieżność jest przejściowa: jej dostrzeżenie powoduje motywacje zmierzające do tego, aby faktyczne osiągnięcia były w stanie sprostać oczekiwaniom.